Mgr. (Tiny) Muskens

Sociaal gezicht van de katholieke kerk

(tekst van KatholiekNederland bij aanvaarding van zijn ontslag als bisschop van Breda)

Tiny Muskens werd vooral bekend door zijn uitspraak dat een arme een brood mag stelen. “Ik wil de woordvoerder van de onderkant van de samenleving zijn”, zei hij in 1996.

Als bisschop werd hij het sociale gezicht van de Nederlandse Rooms-Katholieke Kerk, totdat in 1999 twee herseninfarcten zijn functioneren gingen beďnvloeden. Muskens (71) maakte in maart bekend 2007 zijn ontslag als bisschop van Breda bij de paus in te dienen. Hij wordt op 2 februari 2008 lid van de Pauluscommuniteit van de benedictijnen in Teteringen. Het laatste deel van zijn leven wil hij als monnik doorbrengen.

Maatschappelijke kwesties
Muskens liet zich door zijn uitspraak over het brood, maar ook door zijn recente suggestie dat christenen God met Allah gaan aanspreken, kennen als een eigenzinnig man. Hij nam geen blad voor de mond. Teleurgesteld over de Troonrede van 1996 zei hij dat politici doelbewust het bestaan van armoede in Nederland verzwijgen. De toenmalige premier Kok reageerde verbolgen, maar noemde de bisschop na een gesprek in het Torentje een bondgenoot. In de praktijk was daarvan volgens Muskens weinig te merken. Visie en werkwijze van het kabinet veranderden niet wezenlijk.

Ook bij binnenkerkelijke kwesties toonde Muskens zijn eigengereidheid. In tegenstelling tot de paus en de overige Nederlandse bisschoppen bepleitte hij de verstrekking van condooms in Afrika om de ziekte aids te voorkomen.
Als rector van het Nederlands College in Rome, een functie die hij van 1978 tot 1994 bekleedde, kende Muskens het Vaticaan van dichtbij. Ondanks die goede betrekkingen kreeg hij in 2002 geen toestemming van Rome een diocesane synode te houden. Daar zouden de gelovigen van het bisdom zich bezinnen op een gezamenlijke koers van het bisdom. Het Vaticaan vreesde voor overspannen verwachtingen. Muskens noemde dat “koudwatervree”.

Tegen polarisatie
Muskens streed tegen de polarisatie in de kerk. In het boek Wees niet bang, het levensrelaas van bisschop Tiny Muskens' uit 2004 staat dat het Vaticaan hem in 1993 had gevraagd de tekst te schrijven van de toespraak van paus Johannes Paulus II tot de Nederlandse bisschoppen. Die waren voor hun vijfjaarlijks bezoek aan de paus in Rome. De paus spoorde de bisschoppen aan in dialoog te gaan met alle groeperingen, inclusief de progressieve Acht Mei Beweging.

In 1995 waren Muskens, inmiddels bisschop van Breda, en zijn collega Ad van Luyn (Rotterdam) de eerste bisschoppen die de jaarlijkse Acht Mei-manifestatie bezochten. Onder luid applaus liet Muskens toen blijken de polarisatie in de Nederlandse RK Kerk belachelijk te vinden. Een jaar later had hij een ander verhaal te vertellen. Namens alle bisschoppen zei hij dat zij “ernstige bezwaren” hadden tegen sommige opvattingen binnen de Acht Mei Beweging.

Vanaf zijn priesterwijding...
Na zijn priesterwijding in 1962 werd Martinus Petrus Maria Muskens kapelaan. Vervolgens studeerde hij missiologie aan de Katholieke Universiteit Nijmegen. Hij promoveerde in 1969 op een proefschrift met de titel Indonesië, de strijd voor een nationale identiteit. Nationalisten, Islamieten en Katholieken. Vervolgens werkte hij acht jaar op het secretariaat van de Indonesische bisschoppenconferentie.

In 1978 werd hij rector van het Nederlands College. Hij stelde het huis, waar ook Nederlandse priesterstudenten verblijven, open voor studenten uit de Derde Wereld. In de jaren '80 nam Muskens het initiatief om de eeuwenoude Kerk der Friezen bij de Sint-Pieter weer voor kerkdiensten in het Nederlands te gebruiken. Hij was er trots op dat de paus hem daardoor als pastor ontdekte. Dat leidde in de zomer van 1994 tot de benoeming in Breda, als opvolger van Huub Ernst. Hij koos als wapenspreuk het Hebreeuwse woord voor vrede, Shalom.

In 1999 werd Muskens tweemaal getroffen door een herseninfarct. Weliswaar herstelde hij grotendeels, maar hij moest zich wel beperkingen opleggen. Eigenzinnig bleef hij, onder meer door de paus voor een voldongen feit te stellen. Hij noemde in maart al de dag waarop hij tot de benedictijnen toetreedt. De paus moest hem namelijk wel voor die tijd ontslag verlenen.

Bisschoppen zijn Muskens ‘dankbaar’
Muskens neemt ook afscheid als lid bisschopreferent voor Missie, Ontwikkelingssamenwerking en Interreligieuze dialoog (MOI) en het aandachtsveld Vrouw en Kerk. “Mgr. Muskens heeft zich laten kennen als een sociaal bewogen bisschop en herder, die in staat was om dikwijls onderwerpen op de publieke en politieke agenda te plaatsen”, zo laat de Nederlandse bisschoppenconferentie weten. “Vooral rond sociale vraagstukken, de zorg voor mensen in het Zuiden en de dialoog tussen christenen en niet-christenen toonde mgr. Muskens steeds zijn betrokkenheid bij mensen en zijn liefde voor het Evangelie van Jezus Christus. (..) De Nederlandse bisschoppen zijn mgr. Muskens dankbaar voor al het goede dat hij als priester en bisschop aan de Nederlandse Kerk heeft bijgedragen en wensen hem een gezegende levensavond toe in de Sint Pauluscommuniteit, waar hij binnenkort zijn intrek zal nemen.”