Diagnose kanker; zoeken naar een weg

Een op de drie mensen krijgt kanker. Het is een even nuchtere als indringende vaststelling. In zijn boek 'Diagnose Kanker; zoeken naar een weg' wil verhalenverteller, predikant en kunstenaar Stephan de Jong - op zoek naar 'spirituele hulpbronnen' - die nuchterheid overstijgen. 'Kanker is meer dan een lichamelijke aangelegenheid.'

Als een op de drie mensen kanker krijgt, is er een veelvoud van naasten en omstanders die óók weet hebben van de kanker en zijn nare gevolgen. Daarom is ruime aandacht voor het ziekteproces gerechtvaardigd. Maar die ruime aandacht is er eigenlijk al: er zijn veel informatielijnen, hulpboekjes en medische vraagbaken beschikbaar voor patiënt en naaste. Wat vult dit boek aan?

Bijbel dichtslaan
Ik werd nieuwsgierig door de introductie van auteur Stephan de Jong als 'verhalenverteller' (en als predikant en kunstenaar). Als De Jong verhalenverteller is (die zich verwant voelt met de spiritualiteit van de Duitse monnik en schrijver Anselm Grün), zou dat patiënten en hun naasten dan iets extra's bieden, boven al het andere dat al op de markt beschikbaar is? Oordeelt u zelf maar, naar aanleiding van zo'n verhaal, door De Jong geleend van een publicatie van Kushner uit 2002:

,, Twee dagen ervoor had hij gehoord dat hij kanker had. De vooruitzichten stemden niet optimistisch. (...) De man ging, zoals hij gewoon was, die zondag naar de kerk. Er werd gebeden, gepreekt en gezongen. Hij hoorde het aan. De voorganger preekte over Gods goedheid. Na de preek volgde er een dankgebed. Toen kon de man het niet langer aanhoren. Hij sloeg zijn bijbel dicht en liep onder het gebed de kerk uit. Een paar dagen later ging hij naar de voorganger. Hij voelde zich schuldig en wilde zijn excuus maken. De voorganger antwoordde echter: 'U hoeft zich niet schuldig te voelen. Toen u uw bijbel dichtsloeg en naar buiten ging, was dat waarschijnlijk het meest oprechte gebed dat die dag door iemand in de kerk is opgezonden'.''

Aansprekend verhaal, zo op het eerste gezicht. Maar als je verder denkt, komen er toch vragen, zoals: was het gebed van de voorganger dan soms niet oprecht? En wie zat er nog meer in de kerk die zich miskend voelde? En had de verse patiënt de voorganger niet even kunnen inseinen over zijn medische onheilstijding, zodat die voorganger een 'gebed op maat' had kunnen prepareren, waarin de man aan z'n spirituele trekken was gekomen? En: zeggen dat de zieke man 'het meest oprechte gebed van die dag opzond' doet me iets te veel denken aan een opmerking van de oud-voorzitter van de VARA, Albert van den Heuvel: 'een mens die vloekt gelooft eigenlijk heel erg, want hij laat zien hoe vast hij aan God zit'. Het bevreemdende aan dat soort opmerkingen is dat ze wel mooi klinken maar dat het tegelijk knaagt: hier klopt iets niet.

Spiritueel correct
Kanker schudt en trekt aan een mens, uiteraard, en soms ook aan de mensen die om de patiënt heen staan. De wereld gaat op z'n kop, niets is meer wat het was. En als er aan een mens geschud wordt, raakt hij van slag. Dan gaat hij zoeken, iets waarvoor tot dan toe wellicht nooit tijd en gelegenheid genomen was. Uiteindelijk, schrijft De Jong, zal ieder in zo'n situatie 'moeten putten uit de eigen spirituele hulpbronnen'.

Dat zal best waar zijn, maar het klinkt vaag. Kan het iets concreter? Nou, nee, niet echt, blijkt als je doorleest, want behalve putten uit je eigen spirituele hulpbron zal eenieder ook 'op ontdekkingstocht moeten gaan om nieuwe hulpbronnen te vinden'. En De Jong wil met zijn boek (naast informatie bieden) vooral 'het zicht op de eigen spiritualiteit scherpen' om 'nieuwe spirituele hulpbronnen te helpen vinden'.

Bij zoveel hulpbronnen gaat het een beetje duizelen. Ook al zegt De Jong te willen 'putten uit de christelijke traditie' ('maar niet', schrijft hij relativerend, 'omdat andere tradities minder waardevol zouden zijn') - al die vaagheid en relativering staat toch maar in de weg van de 'enige troost in leven en sterven' (zoals de catechismus die verwoordt). Zonder De Jong nou op een gemakkelijke manier in de vage spirituele hoek te willen zetten - hij bedoelt het natuurlijk goed en niemand schijnt in ons spiritueel correcte tijdsbestek meer te mogen claimen de waarheid in pacht te hebben - het is toch jammer dat die boodschap niet wat helderder doorklinkt.

Gewoon, omdat ik me maar moeilijk kan voorstellen hoe op het laatste moment bij elkaar geveegde spirituele hulpbronnen ineens transformeren in een 'enige troost in leven en sterven'. Maar wel jezelf - met een lichaam vol kanker én een spiritueel zoekende ziel - het eigendom weten van Jezus Christus. 'Ga op zoek naar je spirituele hulpbronnen'.

110 blz. € 12,50.
recentie: Jan Willem Veenhof, Nederlands Dagblad

Meld hier eventuele onvolkomenheden