Dossier Armoede in Nederland 2009
Feiten en ervaringen, sociale gids

Dossier Armoede in Nederland 2009
Hub Crijns

Het te lage minimum en de voortdurende stijging van de vaste lasten maken dat steeds meer mensen niet meer rond kunnen komen en in de problemen raken, financieel en geestelijk. Eind 2006 leefden 623.000 huishoudens op of onder de lage-inkomensgrens. Dat was 9,3% van alle 6,7 miljoen huishoudens. Hiervan moesten er bijna 200.000 al vier jaar of langer van een laag inkomen rondkomen. Eenoudergezinnen met uitsluitend minderjarige kinderen, huishoudens uit diverse etnische groepen en alleenstaanden tot 65 jaar kampten het vaakst met armoede. Eén op de acht kinderen in Nederland leeft in een huishouden dat moet zien rond te komen van een inkomen rond het sociaal minimum. In 2006 ging het om 377.000. Zij worden geconfronteerd met problemen op verschillende terreinen: sociaal-emotionele ontwikkeling, onderwijs, gezondheid, inkomen. Een kwart van de gezinnen op het minimum eet niet elke dag een warme maaltijd, omdat het geld daarvoor ontbreekt.

Armoede is dichterbij dan je denkt
“Peter Overveen werkte meer dan dertig jaar in het lager onderwijs. Lange tijd als directeur van een kleine basisschool op het Friese platteland. Na een fusie valt het werk hem steeds zwaarder. Hij bezit een hoog arbeidsethos. Werkt ook in de weekenden. Soms meer dan zestig uur per week. In combinatie met de dringende wens vanuit zijn gezin meer tijd vrij te maken voor zijn kinderen, groeit het werk hem boven het hoofd. Dat eindigt op vijftigjarige leeftijd in een burn-out. Na een jaartje probeert hij het nog eens als gewone leerkracht. Weer vol energie er tegenaan. Maar ook dat loopt spaak. Hij voelt zich schuldig. Meent dat hij tekort is geschoten ten opzichte van zijn gezin, van de samenleving. Een week na zijn tweede uitval meldt Peter zich bij de consulente van het re-integratiebedrijf. De jongedame tegenover hem deelt hem mee dat hij natuurlijk zelf als eerste verantwoordelijk is voor zijn terugkeer op de arbeidsmarkt. ‘Beste meneer Overveen, het kan niet zo zijn dat we op onze lauweren gaan rusten, niet waar. De tijd van het paradijselijk nietsdoen is voor u voorbij.’ Peter Overveen krijgt nog tranen in zijn ogen als hij het verhaal vertelt. Zich letterlijk bijna doodgewerkt te hebben, zwaar gebukt gaan onder zijn strenge calvinistische opvoeding om dan op vijfenvijftigjarige leeftijd door een ‘snotneus’ als een profiteur neergezet worden.”

Cijfers
In 2002 vonden er 5.310 huisuitzettingen plaats ten gevolge van huurachterstanden. In 2003 waren dat er 7.166, in 2004 was het aantal gestegen tot 8.400, in 2005 en 2006 nam het aantal af tot respectievelijk 8.100 en 7.500.
Een soortgelijke benedenwaarts gerichte tendens kan nog niet gemeld worden voor het aantal huishoudens met problematische schulden. In 2005 werd dit aantal geschat op meer dan 200.000. Bij 20 tot 40% van deze huishoudens gaat het om mensen met een laag inkomen, dat zijn 40.000 tot 90.000 huishoudens. Over de eerste acht maanden van 2008 meldde een op de twintig huishoudens in de laagste inkomensklasse schulden te moeten te maken, tegen een op de honderd in de hogere inkomensklassen. Het aantal dak- en thuislozen en het aantal mensen dat aangeduid wordt als ‘verkommerden en verloederden’ neemt toe. Er komen steeds meer mensen in onze samenleving die sociaal uitgesloten worden. Dat betekent niet dat deze mensen uit de samenleving zijn verdwenen. Sommige groepen zijn iets minder zichtbaar dan andere, maar de sociaal uitgeslotenen blijven deel uitmaken van onze samenleving.

Armoede is dichterbij dan je denkt
“Mevrouw Z. vertelde dat haar man een redelijk inkomen binnenbrengt, maar dat ze toch de eigen bijdrage van de Wmo niet kan betalen. Zij heeft een aangepaste keuken, hulp in de huishouding, hoge stookkosten en een elektrische rolstoel, die veel stroom gebruikt. Mevrouw Z. weet niet dat ze de extra kosten voor verwarming en haar rolstoel kan aftrekken van de belasting. Dat heeft niemand haar verteld, ondanks dat ze vele malen in contact is geweest met zorgverstrekkers. De thuiszorginstelling heeft de eigen bijdrage berekend aan de hand van het door de belastingdienst te hoog vastgestelde belastbaar inkomen. Het gevolg is dat ze te veel belasting heeft betaald en dat nu ook haar eigen bijdrage voor de thuiszorg veel te hoog is vastgesteld. Mevrouw Z. heeft eerst haar spaargeld opgebruikt en toen de thuiszorg opgezegd.”

Armoede in Nederland
De werkgroep Arme Kant van Nederland/EVA heeft een nieuw boek gemaakt, dat als bronnenboek, verwijsgids en ervaringenbundel voor diakenen heel geschikt is. Kijk hier voor de inhoudsopgave en samenvatting.
Wat is armoede, welke definities hanteert men, wie zijn arm, over welke groepen gaat het? Welke visies leven er in de samenleving op armoede en wat vinden kerken ervan? Moet je helpen en hoe dan? Waar kan je armen vinden? En hoe los je problemen op, die mensen hebben? Het Dossier Armoede in Nederland is een sociale gids voor diakenen en op vele pagina’s komen de ervaringen van arme mensen met korte schetsen in beeld. Het boek is gemakkelijk te gebruiken als bron om gegevens op te zoeken, meningen te vinden, uitleg over voorzieningen aan te treffen. Ook komen antwoorden in beeld rond de vraag hoe armoede opgelost kan worden. Geen gemakkelijke antwoorden overigens, want armoede is een probleem dat de Nederlandse samenleving voor een deel voortbrengt. Voor oplossingen is dan politieke wil van die samenleving nodig.
Jan Schrauwen (red.) e.a., ‘Dossier Armoede in Nederland 2009’, werkgroep Arme Kant van Nederland/EVA, 10 euro, bestellen (met vermelding van naam en adres): www.armekant-eva.nl of info@armekant-eva.nl

Presentatiedag op 28 februari 2009
De Sociale Alliantie, de werkgroep Arme Kant van Nederland/EVA, Kerk In Actie en het Landelijk Katholiek Diaconaal beraad (LKDB) hebben het Dossier Armoede in Nederland 2009, het boek Armoe de baas!?, en het project Armoede Live voor kerkelijke diaconale mensen en de armekantgroepen gepresenteerd op 28 februari 2009 te Utrecht. Op die dag is ook afscheid genomen van voorzitter Evelyn Schwarz. Meer informatie is ook te vinden op www.armekant-eva.nl.

Meld hier eventuele onvolkomenheden