Het mysterie van het goed-doen

Terugblik studieavond ‘Henk Meeuws en het Mysterie van het goed doen’

Uit: Diakonie &Parochie, nr. 1 2012, jaargang 25. Door: Connie van den Broek

Harry Potter, Marlene Dietrich, Benedictus en chimpansees

Zo’n veertig diaconale vrijwilligers en pastores waren op de steenkoude maandagmiddag van 6 februari jl. naar de Immanuëlkerk in de Alexanderpolder getogen op zoek naar het mysterie van het goeddoen.

Dr. Henk Meeuws is recent gepromoveerd op de studie Diaconie. Van grondslagenonderzoek tot een pleidooi voor een diaconale mystagogie en dat was voor het bisdom Rotterdam, Mara en het maatschappelijk activeringswerk van de stad Rotterdam een uitgelezen kans hem uit te nodigen deze vrijwilligers hartverwarmend toe te spreken. “Om diaconaal vrijwilligerswerk te verstaan”, zo zegt Henk Meeuws, “moeten we zoals Harry Potter in de Steen der wijzen door de scheur in een mysterieuze werkelijkheid stappen want daar licht af en toe iets op van wat diaconie vermag en van wat onze bestemming is. In die andere werkelijkheid valt te ontdekken wie en wat we zijn.”

Over het goeddoen aan een ander
Diaconie, goeddoen aan een ander, lijkt zo eenvoudig, dat doe je toch gewoon! Maar wanneer is goeddoen goed? Alleen als het nuttig is voor de ander, wanneer het de behoefte van de ander bevredigt? Goed doen aan de ander reikt verder, want het is ook goed doen voor de samenleving, het bevordert de sociale cohesie. In deze tijd van crisis lees je vaker hoe met een beroep op vrijwilligers de gevolgen van bezuinigingen opgevangen (moeten) worden. Maar we stellen ook kritische vragen bij dat goeddoen. Want wat doen we als het goeddoen niet meer helpt, als er geen oplossingen zijn? En mag of moet het goeddoen ook leuk gevonden worden door de vrijwilligers zelf, en als het dat niet meer is, kunnen zij dan het bijltje erbij neer gooien?
Over al deze vrijwillige inzet is volgens Henk Meeuws meer te zeggen dan dat het nuttig en leuk is, al zijn we daarin vaak als speurders, die verzuchten dat het zoeken nog niets heeft opgeleverd. Al zoekend naar een mysterie weten we nog niet wat we zoeken, maar pas als we het vinden, weten we wat we zochten!
Aan de hand van diaconale praktijkverhalen uit de zorg en maatjesprojecten illustreert Henk Meeuws hoe in het vrijwilligerswerk omzien naar en aandacht voor mensen verder reiken dan het ‘probleemgeval’ of ‘de oplossing’. Door aandacht ervaren mensen weer dat ze er toe doen, dat er iemand om hen geeft, dat ze gezien worden zoals ze zijn.

Diaconie is eredienst
Diaconale inzet benoemt Henk Meeuws tegelijk als eredienst: want op drieledige wijze wordt eer gebracht.
- Er wordt eer gebracht aan de ander want door mijn vrijwillige inzet voor anderen eer ik de ander zoals ik zelf ook zou wensen.
- Er wordt eer gebracht aan mezelf: ik houd mezelf in ere als een wezen dat op de liefde is afgestemd. Of om een beroemd lied van Marlene Dietrich te citeren: ‘Ich bin von Kopf bis Fuss auf Liebe eingestellt, denn das ist meine Welt und sonst gar nichts’.
- Er wordt eer gebracht aan de bron van ons goed doen, want het vermogen om lief te hebben wij ook ontvangen, is ons aangereikt… om door te geven en die bron van liefde is peilloos en daarmee een mysterie.
Die eredienst is allen gegeven, allen kunnen er op aangesproken worden iets te doen dat deugt en deugd doet. Met goed doen valt ‘eer te behalen’, zoals een oude uitdrukking zegt: Wie goed doet, goed ontmoet, of met de binnenkerkelijke variant: Wie goed doet, God ontmoet, hetgeen vaak gezongen in het ‘Ubi caritas, ibi Deus est’.

Twee projecten komen in beeld
Mia Bronder en Fatima Almeida gaven daarna enige uitleg over twee projecten, het Logeerhuis de Buren en het Ouderenwerk voor Kaapverdiaanse ouderen van de Stichting Emanuel. In deze activiteiten bekommeren vrijwilligers zich om mensen in nood, bieden een helpende hand, dragen bij aan hun emancipatie en halen ze uit hun isolement. Met een soepje op schoot wisselden de deelnemers hun herkenningen in de woorden van Henk Meeuws en de gehoorde praktijkverhalen uit.

Het mysterie van goeddoen
Henk Meeuws hernam daarna het woord met de vraag: ‘wie heeft het mysterie van goeddoen ontdekt?’. Een van de vrijwilligsters hoorde in het verhaal over het Logeerhuis de Buren, waar in de ene gast de andere gast gaat helpen, dat goeddoen aanstekelijk werkt. Vrijwilligerswerk doe je om niet, en je krijgt er ook lang niet altijd dankbaarheid voor terug, dat hoeft ook niet. Maar soms ontstaat er in de relaties tussen mensen iets moois en goeds: wie goed ontmoet leert ook zelf goed doen.
Het is aldus Henk Meeuws als met de oude kloosterregel van Benedictus: als iemand aan de celdeur van een monnik klopt zegt de monnik ‘Deo gratias’. Niet de gast moet dankbaar zijn voor de gastvrijheid, maar de gastheer omdat de gast hem de mogelijkheid biedt om gastvrijheid te tonen. Die ervaringen moeten we elkaar vertellen, ook al zijn diaconale vrijwilligers vooral doeners. Want het delen van die ervaringen, het benoemen wat raakt en inspireert, is voeding voor het leven. In zijn proefschrift pleit Meeuws er voor over het kleine alledaagse goeddoen “hoge woorden” te spreken.
Overal lees je dat we vooral calculerende burgers (moeten) zijn, dat het welbegrepen eigenbelang onze drijfveer is. Ofschoon, de bekende bioloog Frans de Waal heeft al ontdekt dat zelfs chimpansees in hun gedrag altruïstisch kunnen zijn, alsof ze een moraal hebben! Wat mensen doen in hun belangeloze inzet voor anderen is sublieme godsdienst, uiting van geloven in de goedheid van onze bestemming die liefde is. Want, in geloofswoorden, zo zijn we geschapen, naar Gods beeld. Liefdewerk doen aan de ander is participeren in een radicaliteit van de relatie die God zelf is.

Jan Maasen dankte tenslotte Henk Meeuws voor zijn inspirerende bijdrage met een Ierse zegenbede.
“Moge God je vele jaren te leven geven,
want hij moet toch wel weten
dat de aarde veel te weinig engelen heeft
en dat de hemel er vol van is.”

Meld hier eventuele onvolkomenheden