Diaconie in tien woorden

Diaconie in tien woorden
Ellen Hogema in samenwerking met STVA

Tien diaconale woorden ter inspiratie voor iedereen die al in de diaconie actief is of actief gaat worden. Het vrijwilligerswerk verandert. Er wordt steeds minder van vrijwilligers gesproken, maar van actieve gelovigen. En die actieve gelovigen willen geïnspireerd worden en wil zijn of haar persoon ontplooien. Deze brochure gebruikt tien kernwoorden om te laten zien uit welk gelovig perspectief en persoonlijke vaardigheden het diaconale werk bestaat

recensie door Hub Crijns, directeur van landelijk bureau DISK

Diaconie in tien woorden
Diaconie in tien woorden is geschreven door drs. Ellen Hogema en is uitgegeven door de Stichting Theologisch Vormingswerk Amsterdam (STVA). De STVA organiseert studiedagen en cursussen en begeleidt projecten. Uit een van deze projecten in het dekenaat Amsterdam is deze brochure ontstaan. Vrijwilligers en beroepskrachten spraken in diverse gesprekken over diaconie in de parochie, over de bronnen van inspiratie, welke begeleiding vrijwilligers nodig hebben en hoe je kwaliteit bereikt in het diaconale werk. De resultaten van die gesprekken zijn door Ellen Hogema verwerkt naar tien kernwoorden, die tegelijk tien kwalificaties vormen voor diaconale vrijwilligheid.
Een belangrijk punt in deze tien woorden is het spanningsveld, dat ervaren wordt tussen de organisatie van diaconie en de belevingsopbrengst van de medewerkenden. Vrijwilligers zoeken steeds meer antwoorden op hun individuele verlangens, belangen, motivaties. Waar decennia lang sociaal plichtsbesef de belangrijkste reden was voor vrijwilligerswerk, geven mensen van nu aan dat hun persoonlijke ontwikkeling en behoeften mede een motivatie is om zich in te zetten voor anderen.

Tien diaconale woorden
De tien woorden die gebruikt worden in deze brochure hangen met elkaar samen. Het zijn: gelovig; persoonlijke ontwikkeling; samenlevingsgericht; empathisch; coöperatief; beschikbaar; betrouwbaar; alert; doelbewust; effectief en tastbaar. Natuurlijk zijn andere woorden te bedenken om de inzet voor diaconie te begrijpen. Het zijn ook niet de tien geboden van de diaconie. Maar deze tien woorden stonden centraal in de gesprekken van Amsterdamse diaconale vrijwilligers en beroepskrachten. Het is hun ervaring met het diaconale werk, die in deze tien woorden doorklinkt.
In de diaconie staat de betrokkenheid bij mensen in nood en de betrokkenheid bij maatschappelijk onrecht centraal. Dat komt onder meer tot uiting in heel concrete diaconale activiteiten, zoals werken bij een voedselbank, het bezoeken van mensen of het begeleiden van mensen bij schuldhulpverlening. Deze werkzaamheden blijken aantrekkelijk voor vrijwilligers. Je doet zinnig werk, je ervaart gezelligheid met andere mensen en je lenigt nood bij mensen. Het aspect van maatschappelijke relevantie is belangrijk voor de inzet van gelovige mensen.

Persoonlijke kwaliteiten
Ieder mens heeft kwaliteiten en die dimensie vormt het tweede diaconale woord. Het blijkt dat je in het diaconale vrijwilligerswerk eigenlijk heel all round moet zijn: je moet medeleven kunnen voelen en tonen, maar ook gezonde zakelijkheid hebben. Je moet praktisch zijn en tegelijk realiteitszin hebben. Maar het begint met het zien van wat de mensen om je heen in hun leven meemaken. Het begint met je eigen ogen open te doen en te zien wat anderen nodig hebben. En je moet lef hebben. Lef om je open te stellen voor de soms schrijnende nood van je medemensen. Als je echt geraakt wordt, dan verander je. Je kunt niet meer doen alsof onrecht niet bestaat, je kunt niet meer doen alsof sommige mensen buiten de samenleving vallen. Je gaat meedoen.
Tegelijk valt die all-roundheid van die vrijwilliger uiteen te leggen in acht persoonlijke kwaliteiten en dan blijkt weer dat het ideale vrijwilligerstype uiteen kan vallen in acht mensen. Elke kwaliteit kan gedaan worden door een vrijwilliger, die daar geschikte vaardigheden voor heeft.
Er is de kwaliteit van beleid maken en deze vrijwilligers zitten vaak in besturen van parochie of Parochiële Caritas Instelling of een oecumenische diaconale samenwerking. Beleid maken heeft met lange termijn te maken, bekendheid van de lokale samenleving, plannen hoe je met geld, mensen en materiële middelen omgaat.
De kwaliteit bewust worden mikt erop andere mensen van de nood van medemensen bewust te maken. Dit vraagt om mensen te raken, de ogen te laten openen.
De diaconale kwaliteit er zijn staat voor aanwezig zijn, op bezoek gaan, luisteren, meelopen, meegaan.
Iets doen is wat veel diaconale vrijwilligers het liefst doen. Klussen als kerstpakkettenacties, voedselbank maar ook diaconaal spreekuur of formulierenbrigade. Het gaat om letterlijk de handen uit de mouwen te steken.
Samenwerken is een belangrijke diaconale kwaliteit en in veel plaatsen laten diaconale projecten zien dat dit ook oecumenisch kan. Plus met allerlei initiatieven van overheid, vakbond, andere organisaties. Met samenwerken lukt het ook om heel lastige zaken tot een oplossing te brengen.
Oog voor de nood hebben is een voorwaarde om diaconaal actief te zijn. Het lijkt gemakkelijk, maar het wel de meest gestelde vraag aan diaconale tafels.
Beschrijven van de nood: sociale kaart. Deze kwaliteit hoeft een vrwijwilliger niet allen te doen. Maar het is wel belangrijk om te weten wie er in jouw plaats ook actief is, zodat je op elkaar een beroep kan doen.
Organiseren is een kwaliteit die samenhangt met netwerken: met personen, organisaties, de gemeente, kerken. Netwerken ontstaan niet vanzelf, maar moet je organiseren. Met gesprekken, adressen, sociale media, internet, enzovoorts.
Tip: kijk op www.rkdiaconie.nl onder het menukopje ‘Leren’ voor uitgebreide modules rond deze kwaliteiten.

Doel van de tien woorden
Deze brochure is bedoeld om vrijwilligers aan de hand van de tien woorden voor diaconie te sterken in hun motivatie en groeimogelijkheden. Hiermee wordt de kwaliteit van hun diensten bevorderd. De nadruk ligt er op hoe individuele personen zich kunnen ontplooien in het diaconale werk. Daarnaast is het boekje ook bruikbaar voor hen, die organisatorische verantwoordelijjjkheden dragen. Zij kunnen tips en inzichten in de tien woorden vinden. De diaconale of pastoirale beroiepskrachten kunnen deze gebruiken om vrijwilligers en zichzelf te bemoedigen en te stimuleren in het diaconale vrijwilligerswerk.
Bemoediging en stimulans kunnen ondersteund worden, ook in het diaconale veld, door vrijwilligersbeleid. Dit beleid maakt voor alle betrokkenen duidelijk welke visie op diaconie er is en wat de taken en verantwoordelijkheden zijn. De termen Vinden, Binden en Boeien zijn vaak leidraad voor beleid. ‘Vinden’ heeft met werven te maken; ‘Binden’ met het scheppen van betrokkenheid en ‘Boeien’ met het interessant maken van vrijwilligerswerk.

Wie het boekje digitaal wil hebben, kan hier het binnenwerk in pdf-formaat downloaden.

Ellen Hogema, Diaconie in tien worden, Stichting Theologisch Vormingswerk Amsterdam, Amsterdam in samenwerking met Free Musketiers Zoetermeer, 2012, 54 pag., zonder kosten. Wie het boekje gedrukt wil hebben kan € 2,95 overmaken naar ING Banknummer 5965005 t.a.v. STVA te Zeist (tevens naam, adres en postcode vermelden), en kan daarna het boekje per post thuiskrijgen (zolang de voorraad strekt).

Meld hier eventuele onvolkomenheden