Oecumenische Barmhartigheid

Oecumenische Barmhartigheid
Erik Sengers is stafmedewerker Dienst Diocesane Caritas Bisdom Haarlem-Amsterdam

Op een studiebijeenkomst kwam ik een collega tegen van de vrijgemaakt-gereformeerde kerken. Op zijn jasje had hij een speldje met het logo van het Jaar van Barmhartigheid.

‘Hoe kom je daar nu aan, Peter?’ vroeg ik hem, want bij hem had ik zoiets katholieks niet verwacht. Hij had het gewoon besteld bij het bisdom Roermond, voor een euro. Hij vertelde me dat hij helemaal enthousiast was over het jaar van Barmhartigheid, en met hem vele anderen in zijn kerkelijk verband. Dat zo’n jaar centraal wordt afgekondigd en wereldwijd gestalte krijgt, vinden ze bij de vrijgemaakten fascinerend. Maar het ging hem ook om de inhoud: dat je een jaar lang aandacht besteedt aan barmhartigheid, aan naastenliefde, dat zou hij zich voor zijn eigen gemeenten ook wel wensen.

Wat is barmhartigheid?
Enige tijd later kreeg ik van Peter het verzoek om mee te werken aan een interview. Hij wilde in het blad voor diakenen en ouderlingen aandacht besteden aan het Jaar van barmhartigheid. Of ik een paar vragen kon beantwoorden over Misericordiae Vultus, de brief waarmee het Heilig Jaar werd aangekondigd. Dat wilde ik wel, het is een uitdaging om dat voor een ander publiek uit te leggen. Zijn eerste vraag was: ‘wat betekent Barmhartigheid?’, want het wordt niet uitgelegd’. Het viel me al eerder op dat veel mensen daar wel gevoelens, maar geen definitie van hebben. In de brief wordt gesproken over het mysterie van barmhartigheid. Dat is wel mooi, want ook in de catechismus wordt geen definitie gegeven. Er staat dat barmhartigheid de vrucht is van de goddelijke liefde. Om het te doen moeten we dus eerst worden aangeraakt met liefde, of begoten met de Heilige Geest. En er staat dat de werken van Barmhartigheid de vrucht van die liefde zijn. Barmhartigheid wordt dus niet omschreven, maar is vrucht van Liefde en uit zich in de praktische werken. Wat daar tussen is, is een mysterie.

Een omschrijving
Zelf volg ik meestal de betekenis van woorden. Zo las ik een keer dat Barmhartigheid komt van: een warm hart, je hart laten verwarmen. In het Latijn is dat natuurlijk nog sterker, misericordia, je hart laten ontfermen. Je laat je dus raken door een ander, een mens, een persoon, in zijn noden en zorgen, je ontfermt je, je zet alles opzij om te luisteren en hulp te zoeken. Dat is een heel menselijke daad, waarin de Heilige Geest en daarmee God zelf een belangrijk werkend aandeel heeft en door die daad zichtbaar wordt. Van een collega leerde ik, dat het Hebreeuws zelfs nog sterker is: daar zit Barmhartigheid in de darmen. Iedereen kent dat gevoel wel: van sommige gebeurtenissen krijg je spontaan buikpijn. Wat er dan gebeurt, dat is Barmhartigheid, als er iets is dat je niet over je hart kunt verkrijgen, of waarvoor je over je hart moet strijken.

Barmhartigheid en aflaten
Mijn collega stelde ook een vraag over de aflaten die verbonden zijn met het Jaar van Barmhartigheid. Een heikel punt voor protestanten, maar ook veel katholieken weten er geen raad mee. Toen de (protestantse) voorzitter van de Raad van Kerken Amsterdam mij vroeg hoe hij kon participeren in het Heilig Jaar, zei ik hem: ‘Ga door de Heilige Deur in de Nicolaasbasiliek, spreek je hart uit bij kapelaan Schilder, spreek een gebed en doe een goede daad. Zo kun je meedoen aan het Heilig Jaar’. Hij keek er zuunig bij. Toch ben ik van mening dat dit ook voor protestanten, voor ieder mens waardevolle inzichten bevat. Zeker het inzicht dat je door je te oefenen in naastenliefde, in daden van barmhartigheid, en door het bestuderen en vieren van de religieuze geheimen je oude trots en hovaardigheid kunt afleggen en je kunt richten op God en de naaste, in wie God zichtbaar wordt. En ik geloof dat daardoor bijzondere genade je deel kan worden.

Barmhartigheid vieren en doen
Laten we in deze zin het jaar van Barmhartigheid vieren en vorm geven. En daar vooral anderen bij uitnodigen om mee te doen, zodat die Barmhartigheid zo ver mogelijk reiken kan. Zodat iedereen in geestelijke en materiële nood ervan kan profiteren, en de wereld een nieuw aanschijn kan krijgen.

Meld hier eventuele onvolkomenheden