Als God gebeurt
Over christelijk geloof en inzet voor kwetsbare mensen

Als God gebeurt

Hub Crijns is bestuurder Landelijk Katholiek Diaconaal Beraad

Wie Jezus’ leerling wordt, kan niet voorbijlopen aan de nood van mensen. Christenen worden geroepen tot dienst aan wie kwetsbaar zijn en tot inzet voor een betere wereld. ‘Diaconie’ wordt dit genoemd. Antoon Arens zoekt in het boek ‘Als God gebeurt’ naar de betekenis van het christelijk geloof en de inzet voor kwetsbare mensen.

Het boek is ontstaan vanuit de praktijk van Anton Arens als vormingswerker diaconie voor het dekenaat Wetteren in België en daarvoor als medewerker van de vormingsdienst Bisdom Gent. Hij voerde gesprekken met groepen medegelovigen over de diaconie van de kerk.

Fundamenten van diaconie

‘Diaconie’ is de dienst vanwege de gemeenschap aan kwetsbare mensen. De eerste vier hoofdstukken staan stil bij enkele fundamentele vragen. Zoals vormen diaconie, liturgie en verkondiging het wezen van de kerk? Waarom klinkt het Bijbelse gebod tot naastenliefde zo veeleisend? Waarom is het belangrijk dat de inzet voor de medemens vertrekt van omgang met de Heer? Wat betekent een Bijbelse spiritualiteit van onze zorg voor de naaste concreet? Deze vier bezinnende hoofdstukken bieden geen hapklare recepten voor het diaconale werk. Het boek is geen handleiding. Wel vinden we een gelovige en spirituele onderbouwing voor onze inzet voor de naaste. Het boek opent met een voorwoord door kardinaal Josef de Kesel.

Getuigen van God met daden van liefde

Het eerste hoofdstuk gaat in op de kerk als gemeenschap van gelovigen, die van God getuigt door de inzet voor kwetsbare mensen. Gelovigen zijn geroepen tot zegen voor de wereld. Die roeping ligt in God, die zich het lot van mensen aantrekt. God roept mensen en sterkt hen met de Geest. Al doende maakt God zich een volk tot zegen voor allen. God is ons mensen in Jezus dichtbij gekomen en Jezus verzamelt allen in een nieuw Israël, Zo is geloof liefde tot God en tot de mensen en diaconie is een act van geloof. Antoon Arens herhaalt met instemming het betoog van Henk Meeuws in zijn proefschrift ‘Diaconie’ dat er in de liefde tussen mensen altijd transcendentie steekt. Waar mensen elkaar liefhebben zijn zij in God en God in hen. Maar hij volgt niet de omschrijving van Henk Meeuws om naastenliefde, ongeacht wie haar beoefent, ook eredienst te noemen. Daar is de act van christelijk geloof grondslag voor en christelijke naastenliefde is dan bewuste participatie aan Gods liefde (pag. 20).

Hij werkt dit vervolgens uit in de daden van liefde, waarmee mensen God liefhebben. Het tweede gebod is gelijk aan het eerste en is dus een heilige zaak. We bidden met daden, zien om naar Gods evenbeeld en Gods zoon. Diaconie is een waarmerk van geloof en geloof is een kenmerk van diaconie. De bronnen van de Bijbel of Paus Franciscus “spelen de liefde tot de naaste niet tegen de liefde tot God uit. De liefde tot God is en blijft het hart van ons geloof. Maar deze liefde is een totaalproject. We kunnen ze niet losmaken van onze omgang met elkaar. Mensen troosten, bijstaan, in hun waardigheid herstellen en moedig opkomen voor hun recht: ook dit staat in het hart van ons christen-zijn en Kerk-zijn.” (pag. 30).

Christelijke liefde en naastenliefde

De hoofdstukken twee, drie en vier gaan alle drie nader in op het mysterie van geloof als liefde tot God en tot de naaste. Dat dubbelgebod wordt uitvoerig door de auteur opgepakt en als het ware van drie kanten uit bekeken en doorgelicht. Interessant is dat hier eerder een theologische taal klinkt dan een handelingstaal. De christelijke liefde, de vreugde ervan, het liefhebben zonder boven- of ondergrens en zonder onderscheid is kern van geloven. Daarin kan liefde voor zichzelf niet ontbreken. Jezus bevestigt in zijn evangelie die kern van het dubbelgebod en hernieuwt tegelijkertijd. Zo wordt Jezus zowel bode van Gods liefde als wonder van Gods liefde en geeft hij ons zijn voorbeeld in de deugden van liefde: een vrij hart, het geweten, bekwaamheid en nederigheid. Het vierde hoofdstuk werkt de deugd nederigheid uit als woonplaats van de liefde. Nederigheid maakt gastvrij, verbonden, eerbiedig. Met de ogen van de Heer maakt nederigheid trouw en transparant.

Diaconale bezinning

Het vijfde en tevens laatste hoofdstuk wil antwoorden geven bij vragen, die rijzen bij het invullen van een diaconale agenda. Ook hier worden geen pasklare antwoorden gegeven, maar reflecties rond de praktijk van diaconie, waarbij teruggegrepen wordt op de eerste vier hoofdstukken. Het vijfde hoofdstuk valt weer uiteen in drie delen. Het eerste deel gaat in op diaconaal kerk-zijn vandaag en valt uiteen in twee reflecties. Kerk is dienst aan de wereld en diaconie is tegelijk verkondiging en evangelisatie. Het tweede deel noemt gestalten van diaconie en omschrijft deze veelzijdige opdracht met begrippen als fraterniteit, gastvrijheid, presentie, gerechtigheid, verzoening en zorg voor de schepping. Het derde deel omschrijft hoe een gemeenschap naar een diaconale kerk kan groeien. Diaconie wordt eerst gezien vanuit drie miskenningen als aardsheid van het geloof, bron van geloof en act van geloof. Diaconie hangt samen met catechese, met liturgie, met geloven. En het ambt van de diaken wordt bij de reflectie betrokken.

Diaconie als hartslag van de kerk

Hoofdthema van Antoon Arens is de band tussen diaconie en geloof. Er zijn vragen te stellen aan die band, en hij illustreert dit met het aanhalen van een Duitse vertelling. “Er waren eens twee oude dames. De ene heette Kerk en de andere Diaconie. Zegt de Kerk tegen de Diaconie: Jij moet vromer worden, mijn liefste, men merkt helemaal niet meer dat je bij mij hoort. De Diaconie antwoordt: Jij moet socialer worden, mijn beste, anders gelooft niemand dat je mijn zuster bent!. Verwijtend zegt de Kerk: Jij laat mij en mijn gemeenschap al veel te lang in de steek! De Diaconie antwoordt: Jij bekommert je ook niet meer om mij!” (pag. 159).

Het boek gaat in tegen deze vervreemding en zoekt de bronnen bij elkaar, die over de eenheid en het samen optrekken vertellen. Het is aan de gelovigen van nu om dat in daden van liefde waar te maken. “Dienen we de ander, dan dienen we de Heer. Niet minder dan de catechese en de liturgie is de diaconie eredienst in de volle zin van het woord. Ook wanneer we omzien naar de gekwetste, keren we ons hart tot de Heer. De naaste liefhebben is Hem beminnen metterdaad. Het is een fundamentele act van ons geloof” (pag. 163).

Antoon Arens, ‘Als God gebeurt. Over christelijk geloof en inzet voor kwetsbare mensen’, Halewijn 2018, ISBN nummer 978.90.8528.491.8, 200 pag., € 24,50.

Meld hier eventuele onvolkomenheden